Պատկերացրեք մի աշխարհ, որտեղ յուրաքանչյուր գույն ունի իր պատմությունը, իր շունչն ու իր հոգին։ Մի աշխարհ առանց արհեստական ներկերի, որտեղ կտորի վրայի ոսկեգույնը արևի համբույրն է, կանաչը՝ դաշտերի շշունջը, իսկ կարմիրը՝ կյանքի ու զորության խորհրդանիշը։ Սա մեր նախնիների աշխարհն էր՝ բնական ներկանյութերի խորհրդավոր տիեզերքը։
Մարդիկ դարեր շարունակ սովորել են լսել բնությանը և նրանից վերցնել ամենաթանկը՝ գույները։ Նրանք գիտեին, որ ընկույզի կանաչ կեղևը պարգևում է խորը դարչնագույն, սոխի չոր թեփուկները՝ արևային դեղին, իսկ տորոնի արմատը՝ կրակոտ նարնջագույն։ Յուրաքանչյուր բույս, ծաղիկ ու արմատ իր մեջ մի գաղտնիք էր պահում, որը բացահայտվում էր միայն համբերատար ու հմուտ վարպետի ձեռքում։ Այս գույները պարզապես քիմիական միացություններ չէին, դրանք կենդանի էին, ժամանակի ընթացքում փոխվում էին, շնչում կտորի հետ և դառնում նրա անբաժան մասը։
Բայց բոլոր գույների մեջ կար մեկը, որը գերազանցում էր մյուսներին իր հմայքով, արժեքով ու խորհրդով։ Այդ գույնը լեգենդ էր՝ հայկական հողի պարգևը, արքաների ու հոգևորականների նախընտրած գույնը։ Դա որդան կարմիրն էր՝ թագավորական ծիրանին։
Այս հրաշագեղ, խորը կարմիրը ստանում էին ոչ թե բույսից, այլ Արարատյան դաշտի աղուտներում բնակվող մանրիկ միջատից՝ Արարատյան որդանից։ Այնքան թանկարժեք ու հազվագյուտ էր այդ ներկը, որ հաճախ կշռվում էր ոսկու հետ և համարվում արքայական հարստության նշան։ Դրանով էին ներկում թագավորների զգեստները, նրանով էին զարդարում ամենաընտիր գորգերն ու մանածագործվածքները։
Սակայն որդան կարմիրի ամենամեծ առաքելությունը հայ մանրանկարչության մեջ էր։ Մատենադարանի հին ձեռագրերի էջերում այս գույնը պարզապես ներկ չէր, այլ հավատք ու հավերժություն։ Այն խորհրդանշում էր Քրիստոսի արյունը, կյանքը, զոհաբերությունն ու հարությունը։ Այդ կրակե կարմիրով արված յուրաքանչյուր գիծ ու զարդանախշ դարերի միջով մեզ է հասցնում մեր նախնիների հոգևոր ուժն ու գեղեցկության զգացումը։
Այսօր, երբ մեզ շրջապատում են արհեստական, վառ ու անփոփոխ գույները, բնական ներկանյութերի աշխարհը կարող է մոռացված թվալ։ Բայց հիշենք, որ որդան կարմիրի նման գույները կրում են իրենց մեջ հողի հիշողությունը և մարդու ու բնության ներդաշնակության պատմությունը։ Դրանք մեզ հիշեցնում են, որ ամենաիսկական գեղեցկությունը հաճախ թաքնված է ամենապարզ բաների մեջ։
Որովհետև իսկական գույները ոչ թե ստեղծվում են, այլ բացահայտվում բնության սրտում։
