Ձիերը պարզապես գեղեցիկ կենդանիներ չեն։ Նրանք մարդկության պատմության, մշակույթի և նույնիսկ մեր առօրյայի անբաժանելի մասն են կազմել հազարամյակներ շարունակ։ Մենք հիանում ենք նրանց ուժով, նրբագեղությամբ և ազատության խորհրդանիշ լինելով։ Բայց որքա՞ն լավ ենք մենք իրականում ճանաչում այս խելացի էակներին։
Պատրաստվե՛ք զարմանալու։ Ահա 10 փաստ, որոնք ձեզ համար նորովի կբացահայտեն ձիերի զարմանահրաշ աշխարհը։
1. Տեսողության հսկաները
Ձիերն ունեն ցամաքային կաթնասունների մեջ ամենամեծ աչքերը։ Սա նրանց տալիս է գրեթե 360 աստիճանի տեսադաշտ։ Սակայն նրանք ունեն երկու «կույր» կետ՝ անմիջապես իրենց դիմաց և ուղիղ հետևում։ Ահա թե ինչու է վտանգավոր ձիուն մոտենալ հետևից՝ առանց նախազգուշացնելու։
2. Քուն կանգնած դիրքում (բայց ոչ միշտ)
Այո՛, ձիերը կարող են քնել կանգնած։ Նրանք ունեն ոտքերի կապանների և ջլերի հատուկ համակարգ («stay apparatus»), որը թույլ է տալիս «փակել» հոդերը և թուլանալ առանց ընկնելու։ Սակայն խորը քնի (REM) փուլի համար, որն անհրաժեշտ է լիարժեք հանգստի համար, նրանք պետք է պառկեն։
3. Անթերի հիշողություն
«Փղի հիշողություն» արտահայտությունը լսե՞լ եք։ Պարզվում է՝ ձիերը նույնպես չեն զիջում։ Նրանք հիանալի հիշում են մարդկանց, վայրերը և իրենց հետ կապված լավ կամ վատ փորձառությունները։ Եթե դուք մի անգամ վիրավորել եք ձիուն, նա դա երկար կհիշի։ Նույն կերպ նա կհիշի նաև ձեր բարությունն ու հոգատարությունը։
4. Նրանք «խոսում են» դեմքով
Ձիերը հաղորդակցվելու համար օգտագործում են դեմքի բարդ արտահայտություններ։ Նրանց ականջների, աչքերի, քթանցքների և շուրթերի դիրքը կարող է պատմել նրանց տրամադրության մասին՝ վախ, հետաքրքրություն, զայրույթ, թե հանգստություն։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ նրանք նույնիսկ կարող են տարբերել մարդու դեմքի ուրախ և բարկ արտահայտությունները։
5. Ատամները պատմում են տարիքի մասին
Հնարավոր է բավականին ճշգրիտ որոշել ձիու տարիքը՝ զննելով նրա ատամները։ Տարիքի հետ ատամները փոխում են իրենց ձևը, երկարությունը և գույնը։ Ի դեպ, հասուն արու ձիերը (հովատակները) սովորաբար ունեն 40-42 ատամ, իսկ էգերը (զամբիկները)՝ 36-40։
6. Ձիերը չեն կարող փսխել
Սա ամենազարմանալի և կենսականորեն կարևոր փաստերից է։ Իրենց կերակրափողի կառուցվածքի պատճառով ձիերը ֆիզիկապես չեն կարող փսխել։ Սա նշանակում է, որ մարսողական խնդիրները, ինչպիսին է խիթը (колик), նրանց համար կարող են մահացու լինել։
7. Սմբակները ձեր եղունգների նման են
Ձիու սմբակը կազմված է կերատինից՝ նույն սպիտակուցից, որից կազմված են մարդու մազերն ու եղունգները։ Սմբակները անընդհատ աճում են և պահանջում են կանոնավոր խնամք ու մաքրում (հղկում), ինչպես մեր եղունգները։ Պատկերացրեք՝ ձին քայլում է իր միջնամատի եղունգի վրա։
8. Հաղորդակցման ձայների բազմազանություն
Ձիերը ոչ միայն խրխնջում են։ Նրանք հանում են տարբեր ձայներ՝ յուրաքանչյուրն իր իմաստով։
Խրխնջյուն (Neigh): Բարձր ձայն է՝ մյուս ձիերին գտնելու կամ իր գտնվելու վայրը հայտնելու համար։
Փրթկոց (Nicker): Փափուկ, կոկորդային ձայն է՝ ողջունելու (հատկապես մորը՝ քուռակի կողմից) կամ կեր պահանջելու համար։
Փնչոց (Snort): Օդի ուժեղ արտաշնչում քթանցքներով, որը կարող է նշանակել վտանգի զգուշացում կամ պարզապես հուզմունք։
9. Նրանք ընկերներ են պահում
Ձիերը խիստ սոցիալական կենդանիներ են և իրենց երամակում ձևավորում են ամուր կապեր։ Նրանք հաճախ ունենում են «լավագույն ընկեր», որի հետ անցկացնում են իրենց ժամանակի մեծ մասը։ Այդ ընկերոջից բաժանվելիս ձին կարող է սթրեսի ենթարկվել և տխրել։
10. Ձին քայլում է մեկ մատի վրա
Էվոլյուցիայի ընթացքում ձիու մյուս մատները վերացել են՝ թողնելով միայն ամենաուժեղը՝ միջնամատը, որը վերածվել է սմբակի։ Սա նրանց դարձրել է անհավանական արագավազ և դիմացկուն կենդանիներ։
Ինչպես տեսնում եք, ձիերը շատ ավելի բարդ, զգայուն և խելացի էակներ են, քան կարող է թվալ առաջին հայացքից։ Նրանց յուրաքանչյուր շարժում, հայացք և ձայն ունի իր պատմությունն ու իմաստը։
Հուսով ենք՝ այս փաստերը ձեզ համար նորովի բացահայտեցին այս հրաշալի կենդանիներին։
